|
طرح وساختمان 
| ||
|
چکیده: براساس مصالعات انجام شده تقریبا هر ساله چند زلزله با بزرگی بالای 5 ریشتر در ایران اتفاق می افتد که با توجه به گستردگی مناطق روستائی در کشور، حوره تاثیر اکثر این زلزله‌ها در مناطق روستائی کشور میباشد. این در حالی است که هنوز در مناطق روستائی به جهت شرایط اقتصادی ، فرهنگی ومحیطی و نبود سیاست مناسب و عدم کنترل ساخت و ساز از سوی ارگانهای دولتی، حتی حداقل ضوابط و معیارهای فنی در ساختمانسازی رعایت نمی‌شود . از اینرو اکثر ساختمانهای مناطق روستائی کشورمان در برابر زلزله بسیار آیسب پذیر می‌باشند. هر چند در اکثر مناطق روستائی دور افتاده امکان تهیه مصالح مرغوب میسر نمی‌باشد و استفاده از مصالح در دسترس و محلی امری اجتناب ناپذیر است ولی در کل تحقیق در زمینه بهبود خواص این مصالح و بکارگیری نتایج بدست آمده، آموزش دست اندرکاران ساخت و ساز روستائی و نهایتا رعایت اصول و ضوابط فنی و دخالت و نظارت ارگانهای دولتی در ساخت و ساز روستائی کشور می‌تواند در بهبود کیفیت ساخت و ساز مناطق روستائی موثر باشد. این مقاله بطور خلاصه به اصول اولیه وکلی ساخت و ساز در مناطق روستائی بخصوص درمناطق روستائی زلزله خیز می‌پردازد که با رعایت آن در طرح و اجرا می‌توان ساختمانهای این مناطق را در برابر اثرات ناشی از زلزله مقاوم و ایمن نمود. 1-مقدمه با توجه به زلزله خیز بودن کشور ایران و وقوع زلزله‌های اخیر در کشور، جز چند مورد محدود تقریب اکثر قریب به اتفاق این زمنی لرزه‌ها در مناطق روستائی بوقوع پیوسته است و این درحالی است که حداقل حدود42% از جمعیت ایران در روستاها زندگی می‌کنند و می‌توان گفت که اکثر آنها در ساختمانهای بنائی بسر می برند که بدلیل شرایط اقتصادی، فرهنگی و محیطی در اغلب آنه ضوابط و معیارهای لازم برای مقاومت در برابر زلزله رعایبت نشده است و عموما تلفات جانی از انهدام ساختمانهای روستائی ببار می‌آید ومادامیکه تغییرات لازم در طراحی و اجرای آنها داده نشده باید هر از چند گاهی شاهد حوادث دردناکی در کشورمان باشیم. از اینرو برای جلوگیری از تکرار چنین حوادثی لازم است تحقیقات گسترده‌ای بر روی مصالح مصرفی مناسب برای ساخت و ساز روستائی و ارائه الگوهای عملی ساخت وساز در روستاها با توجه به شرایط اقلیمی و فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی هر منطقه و همچنین جنبه‌های فنی صورت گیرد. 2-ساختمانهای روستائی در طراحی و توسه ساختمانهای روستائی شرایط فرهنگی اقتصادی و شرایط محیطی وآب و هوائی و مصالح اولیه مودجود در منطقه از جمله عوامل تعیین کننده جنس خانه‌های روستائی میباشد. استفاده از چوب در مناطق جنگلی، بکارگیری نی در مناطق جنوب یااستفاده از سنک در مناطق کوهستانی موید این مسئله میباشد که جنس خانه‌های روستای همواره تابع مواد و مصالح موجود در اطراف آن منطقه است. با این وجود متداولترین نوع ساختمانهای روستائی در کشور ساختمانهای سنتی یعنی خشتی و گلی و سنگی یا ساختمانها بنائی از نوع آجری، بلوک سیمانی یا سنگی می باشد که به جهت عدم رعایت اصول فنی در طراحی و ساخت از پرخطرترین سازه‌ها در برابر زلزله هستند. 2-1- ساختمانهای سنتی خشتی، گلی و سنگی ساختمانهایی که دارای دیوارهای باربر خشتی و گلی یا سنگی با ضخامت بیش از 50 سانتیمتر بوده و سقف این ساختمانها با ضخامت بیش از 40 سانتیمتر و عموما شامل تیرهای چوبی ب تفال خاک و پوشش ضخیمی از خاک پوشانده می شود و برای جلوگیری از نفوذ رطوبت هر ساله یا هر دو سال یکه لایه جدی کاه گل برروی آن اجرا میشود که باعث افزایش وزن سقف می‌گردد.. در کل جرم این ساختمانها بدلیل دیواره و سقف ضخیم خشتی و گلی یا سنگی بسیار بالا بوده و سبب میشود که هنگام زلزله نیروی بسیار زیادی بر سازه وارد گردد و این باعث تخریب ساختمان میشود.در اکثر زلزله‌های دهه اخیر در کشور این نوع ساختمانها وجود داشته و تقریبا 100% آنها خراب گشته و به هیچ وجه عملکردمناسبی از خود نشان ندادند و مطمئنا در زلزله آینده نیز باعث تلفات جانی زیادی می‌گردند. در بررسی سازهای انی نوع ساختمانها می توان به این نتیجه رسید که سازه‌های فوق بدلیل ضعف مصالح، جرم بالا و عدم اجرای صحیث و اصولی به هیچ وجه مناسب ساخت در مناطق روستائی زلزله خیز نمی‌باشند ولی با این حال در محلهائی که مصالح دیگری در دستری نبود و یا مشکلات اقتصادی موجب شده است استفاده از مصالح دیگر ممکن نباشد. می توان با فراهم آوردن تمهیدات خاصی این ساختمانها را بنا و مقاوم سازی نمود. 2-2- سختمانهای بنائی آجری، بلوک سیمانی و سنگی بخش دیگری از ساختمانهای بنائی که امروزه در مناطق روستائی در حال توسعه و حتی درمناطق شهری طراحی و اجرا میشود . ساختمانهای آجری، بلوک سیمانی و سنگی است که بصورت بنائی یا بنائی مختلط اجرا می‌گردد. در نوع بنائی تمامی دیوارهای خارجی و بخش زیادی از دیوارهای داخلی ساختمان از نوع بابر با مصالح بنائی خواهد بود. در این سیستم تمامی بارهای ثقلی و جانبی از طریق دیوارهای باربر تحمل و خنثی می‌گردد. در نوع بنائی مختلط که بصورت نیمه اسکلت فولادی یا یمه اسکلت بتن آرمه طراحی و اجرا میشود . در این جالت قسمتی از بارهای ثقلی از طریق دیوارهای باربر که نقش دیوارهای برشی را ایفا می‌نماید تحمل و خنثی می‌گردد. سقف این نوع ساختمانها تیر آهن از نوع طاق ضربی یا دال بتنی از نوع تیرچه و بلوک یا دال بتنی درجا یا پیش ساخته وحتی خرپای فلزی و چوبی نیز طراحی و اجرا می گردد. با توجه به عملکرد ضعیف اینگونه ساختمانها در زلزله‌های اخیر ایران می‌توان نتیجه گرفت این ساختمانها نیز هر قدر هم با کیفیت اجرائی خوبی باشند مادامیکه مطابق و بر اساس اصول و معیارهای فنی آئین‌نامه‌های معتبر طرح و اجرا نگردد. نمیتوان از پایداری لزره ای آنها مطمئن شد. بی‌نظمی در پلان، بازشوهای بزرگ،کمبود مقدار دیوارهای باربر در هر دوجهت و شکل پذیری نامناسب در ساختمانهای بنائی باعث آسیب‌پذیری قسمتهای مختلف ساختمان و حتی تخریب کلی ساختمان میشود. 3-اصول کلی در طراحی واجرای ساختمانهای روستائی در مناطق زلزله خیز رعایت اصول کلی در طراحی و اجرای ساختمانهای مناطق روستائی عامل موثر اولیه در مقاوم سازی ساختمانهای این مناطق خواهد بود که می‌بایست در صورت امکان با فراهم آوردن مصالح مرغوب و امکانات مناسب یا با بکارگیری مصالح و امکانات موجود در محل با رعایت اصول فنی و ابتکار عمل مناسب نسبت به آن اقدام نمود. 3-1- ملاحضات ساختگاهی در طرح و تجرای ساختمانهای مناق روستائی علاوه بر دقت در طرح و محاسبخ و تعیین و استفاده از مطالح مرغوب و مقاوم در اجرا بایستی توجه خاص نسبت به انتخاب موقیعت ساختمان داشته و سعی نمود مناطق روستائی و ساختمانهای مربوطه را از پستی و بلندی و محلهای پرخط احتمالی در موقع بروز زلزله و سایر پدیده‌های مخرب طبیعی دور نمود. نمونه هایی از موقیعت‌هایی که هنگام احداث ساختمان بایستی از آنها اجتناب یا در صورت احداث تمهیدات لازم اندیشیده شود عبارتند از: - در نزدیکی لبه یا پای شیبها یا پرتگاهها که خطر لغزش و تشدید آثار زلزله وجود دارد بایستی از احداث روستا یا ساختمانهای روستائی اجتناب نمود. - در مجتورت و نزدیکی گسلها که خطر تخریب ساختمان در موقع وقوع زلزله وجود دارد بایستی از ساختمانسازی و سکونت اجتناب نمود مگر تدابیر لازم در جهت تقویت سازه‌ها به جهت نزدیکی به گسل نیز صورت گرفته باشد. - در زمنیهایی که احتمال آبگونگی وجود دارد که معمولا مناطق ساحلی را شامل میشود احتمال فرورفتن و تحریب ساختمانها وجود دادرد. از احداث ساختمان بر روی دو گونه مختلف خاک مقاوم و سست بایستی اجتناب کرد. - از احداث ساختمان در مجاورت ساختمانهای غیر مقاوم و سست اجتناب نمود یا با فاصله مناسبی نسبت به احداث اقدام کرد. 3-2- نوع سیستم سازهای در طرح و اجرای ساختمانهای روستائی با توجه به خطر نسبی زلزله در منطقه، اهمین ساختمان و امکان تهیه مصالح ساختمانی و نیروی فنی اجرائی، سیستم سازهای مناسبی را برای ساختمان انتخاب نمود. 3-3-فرم ساختمان تجربه نشان داده که طراحی معماری یک ساختمان مهمترین عامل در پایداری آن در مقابل زمین لرزه با حرکات شدید است. نمونه‌های متعددی از انهدام یا خسارات عمده در ساختمانها وجود دارد که ناشی از عدم رعایت اصول کلی معماری در طراحی سازه‌ها و ساختمانها میباشد . بطور کلی ساختمانهای مناطق زلزله خیز بایستی از نقطه نظر سازهای در پلان و ارتفاع متقارن باشند. این امر در ساختمانهای بنائی بسیار حائز اهمیت میباشد از اینرو در طرح واجرای ساختمانهای مناطق زلزله خیز بایستی سعی نمود حدالامکان پلان ساختمان به شکل ساده و متقارن در دو امتداد عمود برهم و بدون پیش امدگی و پس رفتگی زیاد بوده و از ایجاد تغییرات نامتقارن پلان در ارتفاع نیز احتراز نمود. در صورت نامتقارن بودن ساختمان یا وجود پیش آمدگی و پس رفتگی بیش از حد باید با ایجاد درز انقطع ساختمان را به قطعات مناسبتر تقسیم نمود. 3-4 یکپارچکی و انسجام ساختمان کیله عاصر بربر ساختمان بایستی بنحو مناسبی بهم پیوسته باشند تا در هنگام زلزله عناصر مختلف از یکدیگر جدا نشده و ساختمان بطور یکپارچه عمل کند. در این راستا در ساختمانهای خشتی گلی و بنائی علاوه بر کلاف‌بندی ساختمان با مصالح مناسب و تامین یکپارچگی دیوارها بایستی سقف نیز با مصالح مناسب و بنحوی ساخته شود که در براب نیروهای زلزله اولا از تکیه‌گاه خود جدا نشود. ثانیا انسجام و استحکام خود را حفظ نماید. 3-5- مصالح ساختمانی با توجه به اینکه نیروی زلزله وارد بر سازه متناسب با وزن آن میباشد لذا ضمن در نظر گرفتن ملاحضات ایمنی سازه و قابلیت بهره‌وری ساختمان بایستی حدلامقدور سبک وزن باشد از اینرو لازم است با بکاربردن مصالح سازهای با قاومت زیاد و مصالح غیر سازهای سبک. وزن ساختمان را به حداقل رسانده و نیروی زلزله وارد بر سازه را کاهش داد. 3-6 – مقاووم سازی ساختمان درجهات مختلف سازه ساختمان بایستی طرح و محاسبه گردد که در هر دوجهت محور‌های اصلی ساختمان از مقاومت کافی در برابر اثرات زلزبه برخوردار باشد تا در دو امتداد عمود برهم قدر به تحمل نیروهای افقی ناشی از زلزله بوده و در هر یک از جهت انتقال نیروی افقی بسمت شالوده بطور مناسب صورت گیرد. 3-7 شکل پذیری ساختمان بمنظور قابلیت بخشیدن به سازه برای جذب انرژی و قبول تعییر شکلهای بزرگ واحتراز از فروریختن یکباره سازه بهنگام زلزله. عناصر اصلی اتصالات سازه بایستی بنحوی طراحی گردند که شکست و خرابی از نوع ارتجاعی باشد. استفاده از مصالح شکل پذیر نظیر فولاد و اجرای دیوارهای مسلح بنائی. کلاف بندی ساختمان و اتصال مناسب اعضای باربر بهمدیگر شکل پذیری ساختمانهای بنائی را بهبود می‌بخشد. 3-8 ایمنی در مقابل آتش سوزی وقوع هر زلزله معمولا با آتش سوزی‌هائی را بدنبال دارد که خود باعث افزایش خسارات و تلفات می‌گردد. از اینرو ساختمانها بایستی بنحوی ساخته شوند که در مقابل آتش سوزی مقاوم باشند. با بکارگیری مصالح مقاوم در مقابل آتش سوزی در ساخت وساز و اندود اجزاء، ساختمانی ضعیف در مقابل آتش نظیر چوب و آهن با اندودهای مناسب و مقاوم می‌توان ساختمان را در مقابل آتش‌سوزی ایمن نمود. 4- نتیجه گیری از آنجایی که مناطق روستائی کشور از وسعت و گسترگی زیادی برخوردار بوده و جمعیت قابل توجهی در این مناطق زندگی می‌کنند لذا نبایست به ساخت و ساز این مناطق بی‌توجه بود بلکه به جهت فقر مالی وعلمی فرهنگی در این مناطق و کیفیت بسیار پایین ساخت و سازهای روستائی ساکنین این مناطق بیشتر در معرض خطرات پدیده‌های مخرب همچون زلزله قرار دارند و از اینرو ساخت و ساز مناطق روستایی اهمیتو توجه بیشتری را می‌طلبد. رعایت اصول کلی عنوان شده در این مقاله گامی موثر در مقاوم سازی ساختمانهای مناطق روستائی در برابر زلزله خواهد بود که می‌بایست از طریق ارگانهایی همچون بنیاد مسکن انقلاب اسلامی. دهداران مناطق روستائی. جهاد کشاورزی و سایر ارگانهای مرتب ساخت و ساز کشور مورد توجه قرار گیرد. 5- منابع: در دفتر ماهنامه موجود است. [ جمعه 91/3/5 ] [ 12:32 صبح ] [ رحمت الله نوریان ]
[ نظرات () ]
|
درباره وبلاگ  شماره تماس من 09133618623 میباشد خوش حال می شوم اگر نظراتتان را با من در میان بگذارید | |
| [قالب وبلاگ : سیب تم] [Weblog Themes By : SibTheme.com] | ||