((رحمت الله نوریان بید گلی))

                                      ((09133618623))            

متناسب با پیشرفت تکنولوژی ساختمان در جهان ، بعضی از کشورها در این زمینه پیشرفت قابل توجهی نداشته است در حالیکه با وجود امکاناتی از جمله نیروی کار جوان و تحصیل کرده ، مراکز تحقیق و توسعه ، نوآوری و مصالح و ماشین آلات گوناگون هنوز با استفاده از روش سنتی به ساخت و ساز ادامه می دهد که این روش دارای معایب بسیاری از جمله گران بودن قیمت تمام شده ساختمان ، بالا بودن وزن مرده ساختمان ، سرعت پایین در ساخت و ساز ، پایین بودن کیفیت و ایمنی و غیره می باشد ، استفاده از مصالح سنتی و قدیمی رایج ، ساختمان را سنگین و اجرای کار را طولانی تر میکند ، تیرچه بلوک ، آجر مجوف قطعات بتنی ، موزائیک و سایر مصالح متداول ، بار مرده را بالا برده ، هزینه ساختمان راگران و مقاومت آن را در مقابل زلزله کم می کند در ضمن ساختمان های پیش ساخته بتنی نیز پاسخگوی نیازهای موجود نمی باشند ، زیرا در تحولات ساختمان سازی و فناوری های آن مواردی وجود دارد که تا کنون  به آنها توجه کافی نشده است که خلاصه آن را  به شرح زیر می توان مطرح کرد .
1- چگونه مدیریت کنیم؟
2- چه طرحی را انتخاب کنیم؟
3- معلومات چیست و مجهولات کدام است؟
4- نوع ساختمان را تعیین کنیم.
5- کیفیت تا چه حد مهم است؟
6- چه مصالحی انتخاب کنیم؟
7- به جزئیات بیشتر توجه کنیم.
8- برای مشتری ایجاد هر نوع تغییر امکان پذیر باشد. به طور مثال تغییر و جابجایی یک دیوار جداکننده (Partition ) میسر باشد.
9- قیمت مهم است باید رضایت خریدار را جلب نمود.
10- بتن ، آهن و گچ باید درست مصرف شود.
11- ساخت و ساز ساختمان را درست انجام دهیم.
12- کار را مرحله به مرحله انجام دهیم ، از یک شروع کنیم تا به صد برسیم و سوار کار باشیم و آن را هدایت کنیم و آنگونه نباشد که کار هدایتگر ما باشد.
13- بهترین و بدترین بتن شامل آب، ماسه، سیمان، شن و آرماتور است. کیفیت در اختیار ماست ، اگر دقت کنیم کار درست انجام می شود.
14- بیشتر نارسایی ها ، کیفیت، زمان، هزینه و ایمنی بستگی به مدیریت دارد . آیا می توان مدیر خوبی بود ؟ توجه داشته باشیم که رئیس با مدیر متفاوت است ، ما رئیس زیاد داریم ولی مدیر خوب کم داریم . در مدیریت: طرح، اجرا، آموزش، تحقیق و تصحیح حائز اهمیت است.
15- از بین بردن تصورات غلط مانند اینکه ساختمان های بتنی با دوامتر از ساختمان های چوبی هستند.
16- آهن ، بتن و گچ مصالح اصلی موردنیاز می باشند.
17- باید مصالح را استاندارد و درست انتخاب کنیم . برای این کار مدیریت خوب لازم است ، نه ریاست .
18- باید مصالح را دقیقاً کنترل کنید . کیفیت خوب تاثیر زیادی در قیمت مصالح ندارد .

چه روشهایی برای انواع ساختمان ها مناسب است ؟
?    برای ساختمان های تجاری ، اداری ، صنعتی ، آموزشی ، بیمارستان ، آپارتمان سازی و انبوه سازی   Tilt – Up  روش مناسبی است .
?    ساختمان های مسکونی ، ویلا و آپارتمان تا چهارطبقه با Wood Stud (چوبی)  و تا هفت طبقه با  Metal Stud (فلزی )  مناسب می باشد .
?    ساختمان های بلند اعم از اداری ، مسکونی و هتل ها با سیستم اسکلت فلزی پیش ساخته پیچ و مهره ، سقف های سبک فلزی یا چوبی ، دیوارهای Metal Stud   و استفاده از Isolator  و دمپرهای ضد زلزله ، بار مرده ساختمان ها را به مراتب کم می کنند و در نتیجه وزن ساختمان کاهش می یابد .
 
1-  اجرای ساختمان با ورش  Tilt – Up  به شرح زیر می باشند :
از زمانی که برای اولین بار دیوارها یا اجزای ساختمان روی دال کف در محل ریخته وبرپا شدند حدود یک قرن می گذرد . روش مذکور آهنگ رشد یکنواختی داشت تا اینکه امروز در دهه 1940  به خاطر تحول در ساخت جرثقیل های متحرک و کامیون های بتن آماده دگرگون شد .

چرا Tilt – Up  :
مزایای Tilt – Up   بسیار زیادند . سرعت ساخت ، صرفه اقتصادی ، دوام و انعطاف پذیری در طراحی ، مهمترین دلایل مستند برای اجرای ساختمان ها با روش Tilt – Up   می باشند .

موارد بکارگیری :  Tilt –Up  
این روش درساخت فروشگاههای زنجیره ای ، مجتمع های اداری ، مراکز خرید انبارهای کالا ، ساختمان های صنعتی ، مدارس ، هتل ها ، آپارتمان ها به کار گرفته می شود .

مزایای  Tilt –Up
1- طراحی و اجرای سریع بسیاری از مراحل ساخت به روش  Tilt – Up   با فشرده کردن برنامه زمان بندی ، به صورت همزمان انجام می شود . برنامه ریزی مناسب ، امکان ساخت و نصب سیستم نهایی ساختمان را در یک دوره کوتاه آماده می کند . نقل و انتقال سریع ، ایمن و راحت بر روی دال کف بتن ریزی شده باعث صرفه جویی در وقت و هزینه می گردد . برای بتن ریزی از نیروی کار و بتن آماده موجود در محل استفاده می شود .

کاستن هزینه
در اجرای ساختمان ها با روش Tilt – Up  هزینه های حمل و نقل ، مصالح ، نیروی انسانی ماهر ، داربست و سایر هزینه ها با سهولت بیشتری قابل کنترل هستند چون متغیرهای محدود و انگشت شماری در Tilt-Up  وجود دارد . بتن آماده در دسترس ، آرماتوربندی راحت ، نیروی کار محلی از جمله این متغیرها می باشند .
با چرخه سریع ساخت که کاربری سریع را ممکن می سازد ، جریان نقدینگی را برای پیمانکار و کارفرما بهبود می بخشد .
نوآوری ، نیروی محرکه رشد Tilt-Up  می باشد . تولید کارآمد ،  نماسازی زیبا ، مصالح بهتر مبین آن است که Tilt-Up  در انواع مختلف ساختمان و در هرجایی قابل استفاده است . برنامه ریزی صحیح و استفاده از کامپیوتر در طراحی و جانمایی پانل ها امکان ایجاد تغییرات به هنگام را در این سیستم فراهم می آورد .


پانل ها روی کف پرداخت شده اجرا شده باعث حذف قالب های عمودی ، داربست بندی و مشکلات آب و هوایی محل می شود . نیروی کار کمتر و صرفه جویی در زمان اجرای پروژه امکان به وقوع پیوستن اتفاقات پیش بینی نشده را به حداقل می رساند .

پانل های Tilt-Up  می تواند با طرح های متنوع معماری ساخته شود :
?    بتن رنگ شده و نقاشی روی آن همراه با خطوط نما ترکیب مناسبی را در نما ایجاد می کند.
?    زمینه ها می توانند با استفاده از خطوط تزئینی یا مصالح رایج تزئین شوند .
?    نمای اکسپوزرومی می تواند جهت نماسازی هنری استفاده شود .
?    با استفاده از قالب طراحی شده می توان نمای مشابه نمای آجری ایجاد نمود .
?    رنگ آمیزی و نماکاری ساده می تواند فضای سه بعدی را در سطح بتن ایجاد کند .
نمای ساختمان منحصراٌ می تواند محدود به ابتکار طراح ساختمان باشد . یعنی می توان نمای کاملاً انحصاری داشت .
دوام
دوام ساختمان های Tilt -Up  در مقابل زلزله و نیروی جانبی از قبیل باد آزمایش شده است و مقاومت آن به اثبات رسیده است . ساختمان هایی که در اوایل سال 1906  ساخته شده اند ، امروزه هنوز پایدار هستند . حداقل ترک خوردگی ، نشست ، مقاومت در مقابل زنگ زدگی و آتش سوزی ، از جمله پارامترهای موثر در دوام سازه های Tilt-Up  می باشد .
هزینه های بهره برداری :
دیوارهای بتنی Tilt-UP  عایق حرارتی بوده  و هزینه های گرم و خنک کردن ساختمان را به حداقل می رساند .
ساختمان های Tilt-Up  به دلیل داشتن مزایایی همچون مقاومت در برابر آتش سوزی ، پایدار در مقابل باد و زلزله ، هزینه پرداخت حق بیمه کمتری نسبت به سایر ساختمان ها دارند .
ساختمان های Tilt-Up  هزینه نگهداری کمتری لازم دارند . ساختمان Tilt-Up  می تواند رنگ نشده و بدون هیچگونه اثر نامطلوبی باقی بماند و چنانچه رنگ شود ، فقط هر پنج تا ده سال یک بار نیاز به رنگ آمیزی مجدد خواهد داشت . سطوح خارجی بتن ، با خاصیت آسیب پذیری کم ، به آسانی شستشو یا مرمت می شوند .



توسعه پذیری
با برنامه ریزی دقیق قبلی ، ساختمان Tilt-Up  می تواند طوری طراحی شودکه با جداکردن آسان و جایگزینی پانل های بتنی امکان توسعه آسان را بوجود آورد و یا اینکه ورودی های جدیدی را ایجاد کند .

کنترل صدا
اگر ساختمان نزدیک فرودگاه یا بزرگراه پر سرو صدایی واقع باشد ، خواص جذب بالای پانل های Tilt-Up  محیط آرامی را فراهم خواهد کرد تا کار و زندگی در آنجا لذت بخش باشد .

پیوست های  شماره 1  تصاویری از ساختمان های اجرا شده به روش Tilt-Up  و جریان ساخت را به نظر می رسانند .

2- ساختمان های سبک
ساختمان های سبک با استفاده از Wood stud ( چوبی ) و یا Metal stud ( فلزی ) سال هاست در ممالک پیشرفته اجرا گردیده است که ذیلاً معرفی می گردد .
ساختمانهای سبک در آمریکا بسیار رایج است . در قدیم با چوب اجرا می شد به این ترتیب  به طور معمول از چهار تراش های 5 تا 10  سانتی متر ( Wood Stud) اسکلت ساختمان را می ساختند و دو طرف چهارتراش  را به نحوی نازک کاری می کردند .
با پیشرفت تکنولوژی ساختمان ، در نازک کاری از صفحات گچی یا بتنی پیش ساخته  یک سانتیمتری استفاده می شود و با سوراخ کردن در Stud  سیم برق ، لوله آب و ... را عبور می دهند و با گذاشتن ایزوله بین دو stud  تبادل حرارتی و صدا راکم می کنند . همچنین پوشش گچی یا بتنی دیوار ، ساختمان ها را در مقابل آتش سوزی مقاوم می کند .
ساختمان های ساخته شده با Wood Stud  را بدون استفاده از ستون ها و تیرهای فلزی تا چهارطبقه می توان طراحی کرد . اکنون در امریکا تعداد بسیار زیادی از ساختمان ها به این ترتبیب ساخته میشوند .
باگران شدن چوب و آسیب پذیری چوب در مقابل موریانه به جای چهارتراش  (Wood Stud) از ناودانی های با ضخامت به طور متوسط کمتراز 2  میلیمتر استفاده می شود (metal stud) .
این روش همانند چوب اجرا می شود فقط به جای میخ از پیچ خودرو استفاده می شود وبه علت خاصیت  ارتجاعی این stud ها ساختمانهای ( metal stud ) در مقابل زلزله بسیار مقاوم هستند و همچنین این نوع ساختمان ها را بدون استفاده از تیر و ستون فلزی می توان تاهفت طبقه ساخت .
قابل ذکر است که در ساختمان های بلند و Tilt-Up  استفاه از ( metal stud) برای دیوارهای داخلی و دیوراهای داخلی و دیوارهای غیر باربر بسیار رایج است . بنابراین استفاده از آن راه حل بسیار مناسبی برای ساختمان های سبک و مسکونی است .

پیوست های شماره 2  تصاویری از ساختمان های اجرا شده با استفاده از wood stud   و  metal stud  و جریان ساخت را به نظر می رسانند .

3- ساختمان های بلند سبک ( برج سازی ) با استفاده از Base Isolator or dumper 
امروزه به لحاظ ایمنی ، سرعت ، قیمت و کیفیت در ساختمان های بلند از فونداسیون بتنی و نصب ایزولیتر در ستون ها و تیرهای پیش ساخته پیچ و مهره ای برای ایجاد مقاومت در برابر زلزله استفاده می شود .
در این ساختمان ها برای سقف ها از metal stud  یا پوشش فلزی و از ورق های فولادی گالوانیزه که با اشکال متفاوت نورد شده است به عنوان قالب بتن با ضخامت 5  سانتیمتر و آرماتور برای دیوارها از   ( metal stud ) ، ایزوله و صفحات گچی و بتنی استفاده می شود .
از محاسن این روش کم کردن از بار مرده ساختمان است که در تقلیل قیمت تمام شده و مقاوم سازی ساختمان بسیار موثر است . این روش در واقع به کارگیری قطعات درپی جهت ایجاد مفصل درساختمان است .
این قطعات جداکننده Seismic isolator   نامیده می شوند که قابلیت انطعاف پذیری ( Flaxibility ) و خمیدگی ( Deflection ) باعث کاهش فشار وارده بر ساختمان می شوند .
Base Isolator  ها در هر نوع ساختمان به خصوص ساختمان های بلند ، جدیدالاحداث و موجود قابل استفاده می باشد .
پیوست شماره 3  تصاویری از ساختمان های اجرا شده با استفاده از base isolator  و جریان ساخت را به نظر می رسانند .
همه موارد فوق نشان دهنده بخشی از واقعیت ها و تکنولوژی روز آمد دنیا در امر ساخت و ساز میباشد.
در صورت به کار نگرفتن تکنولوژی روز دنیا دیگر پس از اتمام پروژه نمی توان سرنوشت پروژه را از سرنوشت  و هرکس با این دیدگاه به مسائل نگریست آخر کار نگریست ، باید جهانی اندیشید و بومی عمل کرد و از تجربیات متراکم شده جهان برای ساخت و سازهایی که سه عامل آرامش ، آسایش و امنیت را تامین می کنند ، استفاده کرد .

به نام خدا

آپارتمان راه حل مناسب؟

نیازهای اولیه انسان عبارتند از :غذا ،پوشاک و مسکن.انسانها همواره بعد از تامین 2 نیاز اولیه خود به دنبال یک سر پناه بوده اند. این سر پناه در هر زمان با توجه به رشد انسان و میزان پیشرفت او در زمینه های مختلف ،متفاوت بوده است.گاهی غاری در دل یک کوه بوده ،زمانی در زیر درختان پر شاخ و برگ بوده و زمانی پیشرفت بیشری داشته است و به دست خود انسان ساخته شده است. به همین ترتیب انسان زمانیکه صاحب خانه می شود هیچگاه دیگر از آن جدا نمی شود و این گونه نیست که در طول تاریخ موردی را پیدا کنیم که انسانها پس از مدتی زندگی کردن در یک سر پناه به این نتیجه رسیده باشند که باید در طبیعت و در هوای آزاد زیست کنند.
پس مسکن جزء لاینفک زندگی انسانها بوده است. حال می توان پرسید که چرا چنین چیزی رخ داده است؟
انسان مایل است که آسایش داشته باشد و هیچگونه عاملی روال عادی و آرام زندگی او را بر هم نزند. نقش مسکن در این میان بسیار اهمیت دارد. وجود مسکن برای آسایش انسان در برابر عوامل مزاحم خارجی بسیار موثر بوده است و با رشد و تعالی بعد فکری و مهارتهای انسان همواره در ساخت خانه ها به این موضوع بیشتر توجه شده است و انسانِ انحصار طلب ِ خواهان امنیت ، با روشهایی خود را از گزند عوامل خارجی مصون نگاه داشته است.این صحبتها یک مقدمه کلی برای بیان دلیل استفاده از مسکن بود .حال باید به جامعه امروز خود بنگریم و ببینیم که مسکن در جامعه ما چه معنایی می دهد و نحوه بر خورد افراد جامعه با آن چیست؟
طبیعی است که هر کس دوست دارد خانه ای مستقل برای خود داشته باشد و این مسئله را نیز حق مسلم خود می داند، ولی باید دید آیا با شرایط کنونی چنین چیزی امکان پذیر است؟

این دید کاملا آرمان گرایانه است که به فکر تحقق این مسئله باشیم که روزی فرا برسد که هر خانواده ای صاحب خانه ای برای خود باشد.چرا که همواره در تمام جوامع افرادی وجود دارند که در آمد آنها کفاف زندگی روز مره را نیز نمی دهد ، چه برسد به اینکه آنها روزی صاحب خانه شوند .ضمن اینکه این مسئله را نیز نباید از نظر دور داشت که روز به روز توقعات مردم در حال افزایش است،برای مثال در گذشته نه چندان دور خودمان چند خانواده در یک خانه زندگی می کردند(Expand family) و از این شیوه زندگی خود نیز خشنود بودند و لذت می بردند.اما امروز دیگر حتی تصور چنین زندگی برای ما (اکثر ما) ممکن نیست ، (ضمن اینکه در بسیاری از جوامع غربی امروزه میل به زندگی تک نفره افزایش پیدا کرده است و در اصل Individual family ها در حال شکل گیری است.)و حتی بسیاری از ما از زندگی کردن در آپارتمانها تا حد امکان دوری می کنیم ، چراکه عقیده داریم این نوع خانه ها آسایش کافی برای زندگی کردن ندارد و با فرهنگ ایرانی مغایرند.
جوانان جامعه نیز که به تازگی تشکیل خانواده داده اند و یا قصد آن را دارند با توجه به موقعیت سنی خود و ویژگیهای فردی در جوانی میلند خانه ای مخصوص خود و خانواده شان داشته باشند. اما همانطور که می بینیم ،در جامعه یا بین نزدیکان و دوستان، تنها عده ای از این گروه می توانند صاحب خانه شوند که از حمایت مالی بر خوردار باشند.(برای نمونه پدر خانواده با توجه به وضعیت مالی مناسب خود برای هر یک از فرزندانش خانه ای در نظر گرفته باشد و این خانه را در اختیار فرزند تازه مستقل شده اش قرار دهد.)
هیچ جوانی حتی اگر صاحب شغل مناسب با در آمد متناسبی نیز باشد با توجه به قیمت کنونی خانه ها ،در سالهای اولیه زندگی مستقل خود هرگز قادر به خرید خانه دلخواهش و چه بسا غیر دلخواهش نخواهد بود.

چند پرسش

با این توضیحات می توان چند پرسش مطرح کرد و به بیان طرح موضوع پراخت:
- آیا هر کسی حق دارد صاحب خانه شود؟
-اگر چنین اتفاقی نیفتد چه مشکلاتی ممکن است پیش بیاید و اگر سودی به حال جامعه دارد آن سود چیست؟
-آیا نیاز به مسکن در حال حاضر یک نیاز ضروری است؟
-اگر مشکل مسکن حل شود آیا این کمکی به حل شدن مشکلات دیگر جامعه نیز می کند؟
-اگر قرار باشد تصمیمی جدی در زمینه مسکن در نظر گرفته شود چه باید کرد؟ و از کجا باید شروع کرد؟
-آیا همین قدر که تعداد خانه ها زیاد شود به ما کمک می کند یا اینکه نوع مسکن نیز اهمیت دارد؟
اگر بخواهیم با دیدی کاملا ایده آل گرایانه و آرمانی به قضیه نگاه کنیم باید گفت که این حق مسلم هر انسان است که صاحب خانه باشد. اما باید ببینیم که چنین چیزی امکان پذیر است یا خیر؟ اگر به نوشته های پیشین نظری بیندازیم خواهیم دانست که وقوع چنین امری ممکن نیست و نگاه کوتاهی به تاریخ نیز این مسئله را تائید می کند چرا که همواره افرادی وجود داشته اند که از داشتن خانه محروم بوده اند.باید به این مسله از زاویه ای دیگر نگریست. به این شکل که باید ببینیم چه تعداد افرادی وجود دارند که با تغییر یکسری سیاستگذاری ها می توانند صاحب خانه شوند در حالیکه در حال حاضر از داشتن خانه محرومند؟
حتی همین موضوع به ظاهر ساده نیز هدف بزرگی است و رسیدن به آن یک موفقیت بزرگ محسوب می شود.

خانه هایی از نوع بسازو بفروشی

با توجه به پاسخی که به پرسش اول داده شد باید در مورد پرسش دوم گفت که با این دید که به هر حال عده ای همواره از داشتن خانه شخصی محرومند و با توجه به اینکه هیچ فردی نباید خیابان خواب باشد پس مسلم است که عده ای وجود دارند که تعداد خانه های آنها از حد یک مسکن شخصی تجاوز می کند و این افراد خانه های خود را در اختیار سایر افراد می گذارند .شاید با دید خوش بینانه بتوان گفت که این خود یک راه کسب در آمد است برای این گروه، و این دسته را از گروه افرادی که برای کسب در آمد دنبال کار هستند حذف نمود . یعنی برای افراد واجد شرایط تری که جویای کار هستند برنامه ریزی نمود.
از طرف دیگر با توجه به اینکه همواره نیاز مسکن وجود دارد ممکن است (همانگونه که در جامعه کنونی نیز می بینیم ) ،سود جویی هایی از سوی افراد صاحب مسکن صورت بگیرد .زیاد شدن روز به روز اجاره ها و قیمت های نا معقول آنها خود دلیلی بر این مدعاست.ضمن اینکه چون همین عمل یعنی ساخت خانه به منظور کسب در آمد به طریقه گرفتن اجاره یا مانند آن خود سبب پایین آمدن کیفیت ساخت خانه ها می شود و به اصطلاح خانه های بسازو بفروشی نمایان خواهد شد.پس با توجه به پاسخ اول باید سعی شود هر اندازه ممکن است مسکن برای افرادی که واجد شرایطی خاص هستند فراهم شود تا کمی مشکل وجود خانه های بسازو بفروشی نیز تعدیل شود.
در مورد اینکه آیا نیاز به مسکن در حال حاضر یک نیاز ضروری است یا خیر باید گفت هر چند شهر امروز ما چنین چیزی را نشان نمی دهد و فعلا خبر ی از افراد خیابان نشین(همانند هندوستان) نیست ، اما با توجه به اینکه بسیاری از خانه های مسکونی در واقع خانه های در حال تخریب و یا بسیار نا مناسبی برای زندگی هستند پس اگر خانه های مناسب برای زندگی را تنها در نظر بگیریم شاید نیاز به مسکن به شکل قابل توجهی خود را نشان دهد.

آسایش و آرامشی در خور

برای پاسخ به پرسش بعدی باید گفت مسلما یکی از مهمترین مسائل هر جامعه ای مسئله اقتصادی آن جامعه است و این نظام اقتصادی روی بسیاری از آموزشها و فعالیت های دیگر جامعه نیز تاثیر می گذارد.
در مقام پاسخ اینگونه باید گفت که بر آوردن هر نیاز در جامعه نکات و اثرات مثبتی به دنبال خواهد داشت.شاید مهمترین اثرات آن یک جامعه سالم از نظر روانی باشد، چراکه دغدغه های اجاره نشینی ، تعویض خانه و استرس های ناشی از آن می تواند تاثیر مهمی در سلامت روانی افراد جامعه بگذارد، و طبعا یک جامعه سالم روان جامعه ای موفق خواهد بود و می دانیم که در هر زمینه ای این پیش فرض سلامت روانی و البته جانی افراد بسیار اهمیت دارد.
شاید طراحی و ساخت مسکن زیاد ، سریع و با صرفه خود مهمترین وظیفه و ادای دین ما در این زمینه باشد که البته کار چندان سهل و ساده ای نخواه بود.
و در پایان پرسش آخر :البته برای پاسخ به این سئوال باید شرایط مکانی و زمانی را هم در نظر گرفت یعنی ممکن است در یک زمان خاص با توجه به شرایط خاص فقط تعدد مسکن مهم باشد اما در زمان دیگر و با شرایط دیگر کیفیت آنها از درجه اهمیت بالاتری برخوردار باشد.باید دید در چه زمانی و شرایطی چنین موضوعی مطرح می شود.
هدف ما از بیان مسئله مسکن طراحی و ساخت مسکنی متناسب با فرهنگ ،خواسته ها و نیازهای جامعه خودمان است ،هدف ما این است که بی چون و چرا پذیرای طرح های جوامع دیگر برای سکونتمان ، برای زندگی شخصی و خصوصیمان که بسیار با زندگی خصوصی جوامع دیگر متفاوت است نباشیم.(وجود حریم ها، محرم و نا محرم، دیدها و ...)
هدف نهایی و اصلی ما این است که برای انسان ، این موجود ارزشمند و در خور ستایش ،مکان آسایش و آرامشی در خور شخصیتش فراهم شود تا آرامش دهنده وجودش باشد نه باعث تشویش خاطر او!

ما به خودمان هم رحم نمی کنیم

حال از تمام این مطالب که بگذریم و حتی سیاست الگوی آپارتمان 75 متری را پذیرفته شده تلقی کنیم کیفیت فضایی این آپارتمان ها آنقدر نامناسب است که حتی ناوارد ترین و غیر متخصص ترین افراد هم تا حد امکان از زندگی درون چنین خانه هایی پرهیز می کنند.
مثل این است که تنها و تنها قضیه یک سر پناه مطرح بوده است آنهم به ساده ترین و بدوی ترین شکل موجود.یک راهروی باریک در انتها یک اتاق ،آنطرف یک تورفتگی به عنوان آشپزخانه و آن سوتر یک در کوچک درست در وسط راهرو که البته هال می نامندش(!) برای سرویس ها. روشنایی در نا مناسب ترین شکل.دید به اطراف کم و دید از اطراف زیاد! داخل خانه هم که دیگر سلیقه خودت است که با چه ترفندی 4 تا صندلی ( و نه حتی مبل )کنار هم ردیف کنی ،فاصله ات با تلویزیون هم که... .
آپارتمان صرفا یک الگوی مسکن نامناسب نیست اما مصداقهای موجود است که آنرا در نظر ما کم ارزش و گزینه آخر جلوه گر می کند.نگاهی بدون تعصب به نمونه های موفقی که اتفاقا تعدادشان هم اندک نیست راهگشا خواهد بود.البته با توجه ظریف و دقیق به ویژگیهای اجتماعی-فرهنگی و سایر ویژگیهای مخاطب.

                               روزنامه جمهوری اسلامی   

                           07/02/1389 
                                                         سرویس خبر: گزارش 

                               ساختمان‏های بی‏روح، ساکنان افسرده

 مجیدزندی
در هفته مربوط به شیخ بهایی و تلاش برای احیاء معماری ایرانی ـ اسلامی خیلی دوست داشتم نمونه‏ای از موفقیت‏ها را توضیح دهم تا خاطره‏ای شیرین جایگزین خاطره‏های نامناسب از مشاهده ساختمان‏های بی‏روح شود. ساختمان‏هایی که فقط به چهار دیواری می‏مانند و معروف هستند.
چه می‏توان گفت که ما هنوز هم ساخت مسکن را مانند بسیاری از مسایل زیست‏محیطی و شهری،جدی نگرفته‏ایم، شکل نامناسب مسکن هم مانند آلودگی‏های صوتی و آلودگی‏های هوا و آب، برای ما شکلی از آلودگی بصری شده است که هیچ آرامشی را برای آدمهای ساکن و اطراف آن به همراه ندارد.
واقعیت بسیار روشنی است که حداقل از خود بپرسیم چرا با دیدن ساختمان‏های قدیمی در ایران نظیر آنچه در میدان نقش جهان اصفهان، خانه‏های قدیمی کاشان و... می‏بینیم، حتی نوع پنجره‏ها و طراحی داخلی ساختمان دارای روح است و خانه را به جایی برای تسکین خستگی‏ها، قابل سکونت و ایمن قرار می‏دهد.
اینکه در شرایط بحث روز احتمال وقوع زلزله در تهران یا فراوانی ساختمان‏های فرسوده در این شهر و بسیاری از شهرهای دیگر چرا باید از محتوای ساختمان سخن بگوئیم؟ به همین دلیل است که سالها به جای اینکه به روح و کیفیت ساختمان فکر کنیم، به ظاهر و نما فکر و به تغییرات نمادین دلخوش کرده‏ایم و اکنون هم از ظاهر بنا خسته و دلگیر شده‏ایم و هم از حضور در ساختمان‏های غیر ایمن و فاقد آرامش درونی وحشت داریم. اما هنوز هم به جای اصلاح اساسی مشکلات به فکر خروج مردم از شهری همانند تهران می‏افتیم در حالیکه در سایر شهرها و استان‏ها هم وضعیت بهتر از تهران نیست. کافی است لحظه‏ای به مشکلات ساخت یک بنا در همه اقلیم‏های سرد، گرم، معتدل و مرطوب کشور فکر کنیم که چگونه ساخت همه واحدهای مسکونی در کشور به یک شکل شده است و همه از یک طراحی و مصالح استفاده می‏برند؟
معروف است که پس از انقلاب اکتبر روسیه، تعدادی از برجسته‏ترین معماران آن کشور برای انقلاب کمونیستی خود به فکر اصلاح شکل معماری خاص کشور خود پرداختند تا آن را به عنوان نماد در کارهای آینده خود سند قرار دهند و اینگونه نبود که حتی معماری آنها مستقل از انقلابشان به راه خود برود. در حالیکه در کشور ما پس از پیروزی انقلاب اسلامی هیچگاه به طرح ساخت بناها براساس معماری اسلامی و ایرانی توجه نشده و همان روند ادامه پیدا کرده است و چه بسا در سالهای بعد ظاهر این بناها و حتی نماهای درونی آن غربی‏تر از گذشته هم شده است.
البته منظور ما این نیست که بیاییم واحدهای مسکونی خود را به این دلیل که نمادهای غربی دارند، خراب کنیم ولی اینگونه هم نیست که غربی‏ها برای نمادهای کشور ما کاری نکرده باشند که بخواهند نمادهای خودشان را برای همیشه در کشور ما ثبت و ضبط نمایند. نمونه شاخص آن طراحی فضا و محوطه قرار گرفتن برج آزادی است و اگر پلان آن را از بالا ببینیم بزرگترین صلیب دنیا را در قلب تهران خواهیم دید!
این نشان را حتی در نمای ساختمانهای عادی و به ویژه پنجره‏های اکثر ساختمان‏ها خواهید دید که طراحی پنجره‏ها براساس شکل صلیب و نماد خانه‏های مسیحیان است! آیا به این مساله به ظاهر جزیی اما در باطن اثرگذار توجه کرده‏ایم؟
البته برای هنر و به ویژه هنر معماری نمی‏توان حد و مرزی تعریف کرد که آنها الزاماً باید در یک چارچوب حرکت کنند، اما می‏توان برای این هم با کمک هنرمندان فکر کرد که بتوانند قبل از آنکه به سراغ نمادهای آماده و سهل‏الوصول‏تر غربی بروند، از نمادهای بومی خودی که با مطالعه و تحقیق در اختیار معماران و سرمایه‏گذاران بخش مسکن و شهرسازی قرار می‏گیرد، استفاده کنند. ما در این زمینه برای دنیای مدرن و آهنی معاصر حرف‏های فراوانی برای گفتن داریم و حتی جهانی شدن خود را هم می‏توانیم براساس معماری ایرانی، اسلامی برویم همانگونه که ژاپن معماری خاص خودش را در جهان تبلیغ می‏کند و شناخته شده است.
شیخ بهایی که 400 سال پیش و در دوران صفویه در ایران زندگی می‏کرد، فقط به زیبایی بنا و یا حتی فقط به استحکام بنا فکر نمی‏کرد، حاکم آن زمان به شیخ بهایی اجازه تام داده بود که از دانش خود استفاده کند و برای پیشبرد کارها از تمام هنرمندان و معماران در بخش‏های مختلف از اقصی نقاط کشور دعوت کند تا چیزی به نام اصفهان امروز بسازند که ما به آن در عرصه جهانی افتخار می‏کنیم. آن زمان هم مشکلات اقتصادی و نفوذ سبک‏های مختلف وجود داشته است. ولی چرا شیخ بهایی چنین اثر ماندگاری ایجاد کرد؟ این اندیشه‏ها جز با حمایت حکومت از هنرمندان و معماران قابل انجام نبود.
مهندس سیدعلیرضا قهاری عضو هیات امناء انجمن مفاخر معماری ایران درباره مشکلات موجود در روح ساختمان‏های کنونی در کشور و تفاوت آن با معماری اصیل ایرانی، تفاوت ماندگاری معماری ایرانی را بیشتر از لحاظ مفهوم مطرح می‏سازد و می‏گوید: ظاهر بنا را ایستایی معماری می‏گوئیم که هر قدر محکمتر ساخته شود دوام آن هم بیشتر خواهد شد؛ اما روح معماری آرامش و آسایش و راحتی است، که نمونه آن را می‏توان در خانه‏های معروف بختیاری‏ها، عامری و بروجردی در کاشان که جلوه‏هایی از آرامش معنوی هستند، ببینیم.
مهندس قهاری ادامه می‏دهد: طبق آموزه‏های دینی ما، انسان اصلاً تعلقی به این کره خاکی ندارد. و در مردم ایران زمین هم در طول تاریخ خود سعی کردند جلوه‏هایی از بهشت را در محیط اطراف خود ایجاد کند که نمونه‏های عالی آن را در هنر معماری و هنر فرشبافی تمدن ایران مشاهده می‏کنیم، نقوش فرش‏ها و کاشی‏کاریهای مساجد، نمادهایی از بهشت را در خود دارند.
وی درباره یکی از ضعف‏های جدی معماری اخیر کشور ما درباره عدم تعریف اقلیم در ساخت و ساز مسکن و سبک معماری هم می‏گوید: بدون اقلیم ما نمی‏توانیم معماری ماندگار داشته باشیم به همین دلیل است که در مناطقی که اقلیم آن مورد توجه قرار نمی‏گیرد برای گرم‏کردن فضا در زمستان و یا خشک‏کردن آن در مناطق کویری و خشک اتلاف انرژی بسیار فراوان است در حالیکه در معماری ایرانی برای هر اقلیمی نوع معماری خاصی طراحی شده است.
وی ادامه می‏دهد: متاسفانه امروز ما دچار یک تقلید ناشیانه از معماری غربی هستیم تقلید در تهران از کشورهای غربی است که مهندسان ما چه خودشان به غرب رفته‏اند و چه کتابهای آنها براساس معماری غربی تالیف شده را خوانده‏اند که در پیاده‏سازی آن در کشور ما هم به طور دقیق انجام نمی‏شود و ناشیانه است و ساخت‏وساز کشور ما براساس نیازهای بومی نیست چون در دوره فترت ما درباره ساخت‏وساز بومی کارهای تحقیقاتی انجام نداده‏ایم که بتوانیم آن را به روز کنیم و دانشگاههای ما در قالب آن به دانشجویان آموزش نداند.
مهندس قهاری می‏گوید: ساخت‏وساز و حتی بلندمرتبه‏سازی نیاز جدی جامعه بود. ولی چون الگویی نداشتیم به سمت الگوی غرب رفتیم، الگوهایی که فقط براساس نیاز به مذاق ما خوش آمده است.
عضو هیات امناء انجمن مفاخر معماری ایران می‏افزاید: حتی مساجد ما هم از الگوبرداری از معماری غربی مستثنی نبودند کاری که از 200 سال پیش آغاز شده و تا امروز هم ادامه دارد در حالیکه در گذشته سبک معماری ما به کشورهای جهان می‏رفت و تا هند و ترکستان رفت و از جنوب شرق آسیا گرفته تا شرق اروپا نمونه دارد ولی از 200 سال پیش که دانشکده‏های ما به مسایل معماری ایرانی و مفاهیم ماندگاری و شکل و معنای بنا، کمتر توجه کردند، ما امروز چیزی برای ارائه به جهان نداریم.
وی درباره نداشتن مقررات منطقه‏ای بومی‏سازی در استان‏های کشور هم می‏گوید: استان‏ها هم از تهران تقلید می‏کنند و بیشترین جایی که دولت می‏تواند تاثیرگذار باشد مدارس است زیرا بعد از مسکن، مدرسه بیشترین تولید را در کشور دارد و در هر روستایی هم مدرسه‏ای ساخته شده است که اگر دولت برای ساخت همین مدارس معماری ایرانی و بومی را اجرا کند، قطعاً مردم روستا با آن اقلیم خود از این نماد معماری ایرانی الگوبرداری خواهند کرد که در شهرهای کوچک هم می‏تواند ادامه یابد.
وی می‏گوید: متاسفانه شهرستان‏ها هم از تهران تقلید می‏کنند در حالیکه اقلیم یزد و شهرهای کویری هیچگاه نمای شیشه‏ای نمی‏پذیرد که نشان می‏دهد بدون توجه به عواقب آن به کار گرفته شده است.
مهندس قهاری راه‏حل جلوگیری از تداوم چنین رویه‏ای در معماری کشور را ایجاد اتاق فکر معماران برجسته کشور می‏داند و می‏گوید: ما به شدت به این کار نیاز داریم که قبل از آغاز طرح‏های تحولی، مفهومی را دنبال کنیم که بتوان آن را در معرفی بناهای ایرانی به کار برد زیرا تک‏تک ساختمان‏ها، نمای شهرها و روستاهای ما را می‏سازند. بنابراین نمی‏توانیم مشکلات شهری را از وضعیت بناهای درون آن جدا کرد.
وی می‏افزاید: معماری اصیل ایرانی باید از طرف دولت و هنرمندان و معماران حمایت شود و در یک مجموعه هماهنگ می‏توان گامهای بزرگ برداشت درحالیکه حرکت‏های یک سویه تاکنون ضربات بسیار بزرگی به معماری کشور ما وارد ساخت که نمونه آن طرح نواب است که نشان می‏دهد شهرداریها و دولت‏ها نباید به دلیل در اختیار داشتن پول و امکانات مستقل حرکت کنند.
وی بدترین نوع رفتار معماری را به مناقصه گذاشتن طرح‏های معماری می‏نامد و می‏گوید: نصف طراحان برای ارزان تمام شدن کارها به سراغ طرح‏های تکراری غربی می‏روند زیرا هنر را نمی‏توان به مناقصه گذاشت به همین دلیل است که بسیاری از طرح‏های معماری ما از روح خالی هستند چون این نگاه برای گزینش طرح ارزانقیمت خطرناک است زیرا پروژه‏های 100 میلیارد تومانی هم پول خوبی برای معمار و طراح ندارند و معماری آن ماندگار نخواهند بود.
مهندس محمد خسروی، معمار و کارشناس بناهای تاریخی هم با گرامیداشت و بزرگداشت مقام علمی و اجرایی معمار، شهرساز، ریاضی‏دان برجسته کشورمان شیخ بهایی می‏گوید: با مشاهده و بررسی معماری قدیمی مهندسان ایرانی به نکات ارزشمندی برمی‏خوریم که آدمی را بسیار به فکر فرو می‏برد که چگونه هر خانه‏ای بیرونی و اندرونی داشت و یا گوشه‏ای خلوت در خانه ایجاد می‏کردند که مخصوص عبادت و کسب آرامش بوده است.
وی می‏افزاید: گاهی می‏بینیم که در طراحی ساختمان یک مثلث ساده در گوشه‏ای از فضای ساختمان ایجاد شده که حتی اکنون هم به آن مکان می‏رویم، به آرامش و سکون می‏رسیم، انگار یک فضای یک متری دربخشی از خانه دارای ایمنی مطلق است که افراد خانه لحظاتی با حضور در آن به آرامش می‏رسیدند.
مهندس خسروی می‏گوید: معماری گذشته می‏خواست به فضاهای مسکونی غنای معنوی، اجتماعی و هنری بدهد تا ساکنان آن خانه را محل آرامش و تفکر هم بدانند و در هر بخشی از خانه نور خاصی تابانده می‏شد تا کاربری خاص آن مشخص باشد.
وی می‏گوید: در قالب همین غنابخشی اجتماعی به معماری و شهرسازی حتی ساکنان قدیمی تهران هم با کوچه‏های آشتی‏کنان آشنا بودند که چگونه کوچه‏های بن‏بستی ایجاد می‏شد تا افراد به هر شکل ممکن از کنار هم رد شوند و لاجرم سلام و علیکی پدید آمد که هویت محله را می‏ساخت و در این محله‏ها هیچگاه جرم و جنایت رخ نمی‏داد و همه خود را در یک مجموعه به هم پیوسته می‏دیدند که دارای اشتراکات فراوان عاطفی و اجتماعی بوده‏اند.
مهندس خسروی ادامه می‏دهد: متأسفانه سبک معماری ساختمان و شهری کشور در دوران معاصر همانند صفحه شطرنج است که اگرچه ظاهر میزان و مستقیمی دارد و افراد فریب مساوی بودن اضلاع آن را می‏خورند ولی از هر زاویه ضربه‏پذیر هستند و هر لحظه باید منتظر هجوم آلودگی‏های صوتی و تصادفات خودرویی باشند که چاره‏ای جز تسلیم شدن ندارند و هرقدر هم که از خانه خود دور می‏شوند حوادث تلختری در انتظار آنهاست اگرچه فکر می‏کنند در جاده‏های صاف و هموار و بدون بن‏بست قرار دارند!
وی می‏گوید: در قدیم کوچه‏ها به واحد مسکونی پیچ در پیچ بود، اما ایمنی از هر جهت برقرار بود ولی اکنون از ظاهر پیچ در پیچ خبری نیست اما، شکل شهر افراد ساکن خود را کاملاً سردرگم می‏سازد چرا که همه ساختمان‏ها مثل هم هستند.
مهندس خسروی اظهارنظرهای کارشناسان را هم در حد ارائه مقاله و بیان یک موضوع بسته معرفی می‏کند و می‏گوید: در کشور ما تا یک نظر به قانون قابل اجرا تبدیل شود بعضاً 50 یا 100 سال زمان نیاز هست ـ به همین دلیل است که می‏بینیم علیرغم اینکه همه می‏دانیم وضعیت ساخت و ساز مسکن در کشور با معماری ایرانی ـ اسلامی ارتباطی ندارد و حتی در ابعاد ایمنی و جلوگیری از ساخت و ساز روی گسل‏های زلزله‏خیز حرف‏های فراوانی زده می‏شود. اما دستگاههای اجرایی، وزارت مسکن و شهرسازی، شهرداریها و تعاونی‏های مسکن و بانک‏ها کاری به این حرف‏ها ندارند، آنها سرشان مشغول کار خودشان است.
وی می‏افزاید: اگر به فرهنگ ساخت و ساز مسکن در کشور توجه کنیم عمده تغییرات در ظاهر و نمای ساختمان و مدل آشپزخانه خلاصه می‏شود و گویی کیفیت همچنان در ظاهرسازی خلاصه می‏شود که متأسفانه با ریشه‏هایی که این تفکر در کشور ما دارد، آن را به ساختمان‏های ما نیز تسری داده است.
وی می‏گوید: ممکن است ساختمانهای نواب را دیده باشید، همان سالهایی که نوساز بود، عیب‏های مختلفی از آن ظاهر شده بود. حال که چند سال از آن گذشته، شرایط بسیار بدتر شده است. این همان ساختمان‏هایی است که نه تنها با نظارت مهندسان شهرداری بلکه توسط خود شهرداری ساخته به مردم فروخته شده است.
وی ادامه می‏دهد: اگر از مسیر خیابان نواب چه از جنوب به شمال یا برعکس عبور کنید، نگاه به پنجره‏های برج‏های مسکونی نواب دلگیر است تا چه رسد به اینکه بخواهیم در فضاهای بسته و تو در توی پروژه معروف ساخت شهرداری تهران زندگی کنیم. جایی که نسبت فضای سبز آن هم به تعداد واحدهای مسکونی در حداقل حد ممکن قرار دارد.
* * *
به هر حال چه در ظاهر و چه در باطن، معماری از یک دید نماد فرهنگ و تمدن یک ملت است که خصوصیات و شاخصه‏های اجتماعی اقتصادی، روابط بین مردم و به طور کلی محصول وجودی یک ملت را در خود دارد و این وضعیت برای همه اقوام و ملت‏ها هم حاکم است.
معماری در کشور ما به گواه اسناد سابقه چندین هزار ساله دارد همچنانکه تمدن 10 هزار ساله کشور ما در میان تمدن‏های مشرق زمین و مغرب زمین بیشترین حرف را در ابعاد فرهنگی دارد تا حدی که آثار برجای مانده از این ملت، اکنون جزو میراث بشری ملل جهان مطرح است که نشان می‏دهد در هفت هزار سال پیش بشر چگونه فکر می‏کرده و می‏زیسته است که بعدها سایر تمدن‏ها از آن بهره گرفته‏اند.
چنین معماری یقیناً در طول قرون و اعصار مورد حسادت سایر اقوام و ملت‏ها قرار گرفته است و حداقل از دوران مغول تاکنون هم ادامه داشته است هر چند گاهی اقوام مهاجم با تغییر علایق و سلایق ما، هنرمندان و معماران ما را هم به دنبال خود کشیده‏اند و از روح واقعی هنر ایرانی ـ اسلامی دور ساخته‏اند. آری تمدن ایرانی همواره مورد حسادت قرار می‏گرفت چرا که امنیت و رفاه همواره مورد توجه دیگر اقوام غیرمتمدنی بوده که دوست داشتند مثل ایرانی‏ها زندگی کنند.
البته نباید نادیده گرفت که بی‏کفایتی یا بی‏سیاستی زمامداران ما هم عامل موثری بوده که کشور را معرض تهاجم قرار می‏داده است در کنار آن فراموش نمی‏کنیم همین قوم مغول هنگامی که جذب فرهنگ غنی ایرانی شد، یکصد سال پس از هجوم میراث‏های معماری ایرانی ـ اسلامی را پدید می‏آورند که اکنون جزو میراث معروف بشری شده است. هنوز هم می‏توانیم به اصل و حقیقت خود باز گردیم.
* معماری، نماد فرهنگ و تمدن یک ملت است که خصوصیات اخلاقی، اعتقادی و شاخصه‏های اجتماعی، اقتصادی و روابط بین مردم را نشان می‏دهد
* مهندس سید علیرضا قهاری عضو هیأت امناء انجمن مفاخر معماری ایران: معماری ایرانی اکنون به شدت نیازمند ایجاد اتاق فکر مهندسان، معماران و هنرمندان است، زیرا حداقل در دو قرن اخیر معماری ما دچار تقلید ناشیانه از غرب شده است که نتوانستیم معماری ایرانی ـ اسلامی را در قالب کتاب‏های مرجع دانشگاهی مطرح و دردسترس مهندسان و سرمایه‏گذاران قرار دهیم
* معماری ایرانی ـ اسلامی باید از طرف دولت و هنرمندان حمایت شود، همانگونه که حاکم زمان همه امکانات آن روز را در اختیار شیخ بهایی قرار داده بود
* بدترین شکل طراحی معماری، به مناقصه گذاشتن طرح است زیرا در چنین وضعیتی کمیت پیش پای قیمت ذبح می‏شود
* مهندس خسروی معمار و کارشناس بناهای تاریخی: معماری ایرانی ـ اسلامی به فضاهای مسکونی، غنای معنوی، اجتماعی و هنری می‏داد تا ساکنان، خانه را محل آرامش سکونت و تفکر بدانند و حتی گوشه‏ای را برای عبادت ایجاد می‏کردند که افراد به ایمنی مطلق می‏رسیدند
* سبک معماری و ساخت و ساز شهری ما در دوران معاصر همانند صفحه شطرنج شده که اگرچه ظاهر آن مساوی و خط‏کشی شده است، اما افراد ساکن در آن از هر زاویه‏ای ضربه‏پذیر و مورد تهدید هستند